Η σειρά «Adolescence» θέτει με τον πλέον ακριβή και γεμάτο ρεαλισμό τρόπο ζητήματα που απασχολούσαν πάντα τους ψυχαναλυτές: πώς συγκροτείται η ταυτότητα ενός εφήβου και μέσα από ποιες διαδρομές γίνεται η έκρηξη βίαιων συμπεριφορών;

Η σειρά «Adolescence» θέτει με τον πλέον ακριβή και γεμάτο ρεαλισμό τρόπο ζητήματα που απασχολούσαν πάντα τους ψυχαναλυτές: πώς συγκροτείται η ταυτότητα ενός εφήβου και μέσα από ποιες διαδρομές γίνεται η έκρηξη βίαιων συμπεριφορών; Όταν ο ανακριτής δείχνει στον 13χρονο Τζέιμι το βίντεο της επίθεσης κατά της Κέιτι, εκείνος ρωτάει γεμάτος έκπληξη: «Δηλαδή, πέθανε;». Βρισκόμαστε μπροστά στην πρώτη τραγική πτυχή που πρέπει να απασχολήσει τόσο τους γονείς όσο και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας: πώς συγκροτείται στις ημέρες μας ο κόσμος, η εξωτερική πραγματικότητα, για έναν έφηβο; Υπάρχει όντως μια εξωτερική, αντικειμενική πραγματικότητα, ορατή, απτή, αισθητή; Ή μήπως οι σημερινοί έφηβοι ζουν σε μια εικονική, ψηφιακή πραγματικότητα, όπου οι χαρακτήρες μεταβάλλονται, δομούνται και αποδομούνται, το ίδιο και τα χαρακτηριστικά και οι πράξεις τους κατά τη βούληση και τον έλεγχό τους; Έναν κόσμο όπου αρκεί να πατήσεις undo και η πράξη σου σβήστηκε.

Καθώς ξετυλίγονται τα επεισόδια διαπιστώνουμε ότι οι διαδικασίες συγκρότησης της ταυτότητας των εφήβων σήμερα γίνονται μέσω ενός ψηφιακού κόσμου, απροσπέλαστου από τους γονείς και τους ενηλίκους. Δεν πρόκειται για χάσμα γενεών, όπως συνέβαινε ανάμεσα σε εμάς και τους γονείς μας, αλλά για έναν άλλο κόσμο, μια άλλη γλώσσα, μετα-ανθρώπινη, ψηφιοποιημένη, με σύμβολα, emojis, έναν άλλο κώδικα αχαρτογράφητο και άγνωστο στους περισσότερους ενηλίκους. Αυτή η συγκρότηση πλέον υπόκειται στον αριθμό των διαδικτυακών και όχι αληθινών –με σάρκα και οστά– φίλων. Οι αληθινές, ένσαρκες σχέσεις και το αίσθημα αποδοχής, αυταξίας ή απαρέσκειας που μπορούσε να οικοδομηθεί άλλοτε μέσω των ανθρώπινων σχέσεων, έχουν δώσει τη θέση τους στις ψηφιακές σχέσεις που συγκροτούνται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Πώς συγκροτείται στην ψηφιακή εποχή η σεξουαλική ταυτότητα και συμπεριφορά των εφήβων; Περιλαμβάνει τον άλλον, την υποκειμενική επιθυμία του; Ή ο επιθυμών εαυτός έχει αντικατασταθεί από τον καταναλωτή εικόνων στο Instagram, ακριβώς όπως πετάμε χωρίς να σκεφθούμε στο καρότσι του σούπερ μάρκετ προϊόντα που δεν ξέρουμε αν και πώς θα τα χρησιμοποιήσουμε;

Πίσω από τις πράξεις βίας ενός εφήβου υπάρχει μια ιστορία, μια οικογένεια παρούσα ή απούσα, και πολλή οδύνη για αληθινές, ανθρώπινες συναντήσεις που δεν έγιναν στην ώρα τους.

Ακούγοντας τα σπαρακτικά λόγια του Τζέιμι προς την ψυχολόγο στο κέντρο κράτησης, επιβεβαιώνεται η τραγική διαπίστωση ότι η ταυτότητα των εφήβων σήμερα συντίθεται από τον αριθμό των likes και των followers. Και όπως όλα σχεδόν τα «μη δημοφιλή» παιδιά που δεν έχουν καταφέρει να οικοδομήσουν στέρεα εσωτερικά και εξωτερικά στηρίγματα, μια στέρεη ταυτότητα-πανοπλία προστασίας, έτσι και ο Τζέιμι σε μια «μοιραία στιγμή» ξεσπάει γεμάτος οργή, καταπιεσμένο φθόνο στην Κέιτι που τον απέρριψε, τον ξεφτίλισε στους άλλους «μάγκες» και δημοφιλείς (μήπως στη θέση της συνυπάρχει και η αχνή, λίγο επιπόλαιη, λίγο ανάλαφρη μητρική φιγούρα;). Ξέρουμε ως ψυχαναλυτές ότι όταν καταστρέφεις ένα εξωτερικό αντικείμενο, το κρατάς για πάντα δικό σου κατ’ αποκλειστικότητα, ενσωματώνοντάς το.

Στον σπαρακτικό μονόλογο συγγνώμης του πατέρα προς τον απόντα γιο-αρκουδάκι, ο σκηνοθέτης μας καλεί να αναλογιστούμε ότι δεν επιτρέπεται να μιλάμε ανώνυμα, χρηστικά, διεκπεραιωτικά, για «βίαιους εφήβους», «βία στην εφηβεία» και συλλήβδην γενικευμένες τεχνικές αντιμετώπισής τους. Οπως αυτός ο συντετριμμένος πατέρας καλούμαστε να σκεφθούμε ότι πίσω από τις πράξεις βίας ενός εφήβου υπάρχει μια ιστορία, μια οικογένεια παρούσα ή απούσα, και πολλή οδύνη για αληθινές, ανθρώπινες συναντήσεις του εφήβου που δεν έγιναν στην ώρα τους, ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Ποια είναι η ρωγμή που αφήνει να μπει λίγο φως για το παρακάτω της ζωής; Η γεμάτη τρυφερότητα, συντριβή, αναστοχασμό μητρική λειτουργία του πατέρα που βάζει το αρκουδάκι κάτω από το πάπλωμα, το σκεπάζει για να κοιμηθεί. Και έτσι μόνο θα συνεχιστεί η ζωή: με αγάπη και στοργική φροντίδα, έχοντας προηγουμένως αναγνωρίσει και αποδεχθεί τα λάθη και τις ελλείψεις μας.

Η κ. Μερόπη Μιχαλέλη είναι ψυχαναλύτρια, ιδρύτρια της «Κοιτίδας», οργανισμού για την υποστήριξη των νέων γονιών.

Διαβάστε εδώ το άρθρο όπως δημοσιεύθηκε στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ».